Nam mồ côi cha mẹ từ năm bảy tuổi sau một vụ tai nạn giao thông. Không họ hàng thân thích, cậu sống vất vưởng ở thành phố, khi thì ngủ ở mái hiên chợ, khi thì ôm bụng đói dưới chân cầu. Một hôm, ông Bảy – một lão nông già từ quê lên chăm con bệnh – thấy cậu bé gầy gò, mặt mày tái xanh đang nhặt cơm thừa gần bệnh viện.
– “Con ăn gì chưa?”
– “Dạ… chưa. Con chỉ xin cơm thôi, chú ơi.”
– “Ba má con đâu?”
– Nam cúi mặt, lí nhí: “Con… không còn ba má nữa.”
Ông Bảy không nói thêm. Ông mua cho Nam ổ bánh mì, một chai nước rồi ngồi cạnh cậu. Đến chiều, ông gọi điện về cho bà Bảy:
– “Mình ơi, nhà mình nuôi thêm một đứa nhỏ được không?”
Dù ban đầu còn do dự, bà Bảy cũng đồng ý. Nam theo ông về quê, sống trong căn nhà mái ngói cũ kỹ với vườn rau, ao cá và tiếng chim mỗi sáng. Ông bà đã có ba người con ruột, hai trai, một gái – ai nấy đều đã lớn. Nhưng với Nam, ông bà dành một tình thương không khác gì con đẻ. Cậu được ăn học, được dạy điều hay lẽ phải, được gọi “ba”, gọi “má” một cách tự nhiên và đầy biết ơn.
Nam ngoan ngoãn, học hành chăm chỉ, chưa bao giờ than vãn điều gì. Cậu biết mình không phải con ruột nên càng sống tử tế, cư xử lễ độ. Trong khi ba người con ruột thì dần tách khỏi gia đình, mải mê với cuộc sống riêng, Nam lại gắn bó với ông bà ngày một sâu đậm.
Năm Nam 28 tuổi, đang làm kỹ sư điện ở Sài Gòn thì ông Bảy phát hiện bệnh tim nặng. Ông yếu dần, đi lại khó khăn. Bà Bảy ngày một già, tay run khi nấu cơm, lúc nhớ lúc quên. Cũng từ đó, chuyện phân chia tài sản bắt đầu được nhắc tới.
Một buổi chiều, cả ba người con ruột có mặt ở quê. Họ ngồi quanh bàn nước, trên bàn là ly trà đặc, tấm sổ đỏ, và những ánh mắt dè dặt.
– Anh Hai mở lời: “Ba má lớn tuổi rồi, cũng nên chia đất đai, nhà cửa cho tụi con để sau này khỏi rắc rối.”
– Em út chen vào: “Nhà chia làm ba là hợp lý. Thằng Nam là con nuôi, chẳng lẽ cũng đòi phần?”
Không khí chợt nặng nề. Nam bước vào sau lưng họ, im lặng một lúc rồi mới nói:
– “Em không cần gì cả. Em không về đây để tranh chấp gì. Em chỉ muốn lo cho ba má đến lúc cuối đời.”
– “Cái giọng tử tế đó mà lắm khi có mưu mô đấy!” – người con thứ buông lời lạnh nhạt.
– “Nếu thương ba má thật, thì cũng nên tránh mặt khi người lớn đang tính việc gia đình,” – người chị ba lên tiếng.
Ông Bảy, từ trong buồng, cất giọng yếu ớt:
– “Mấy đứa, đừng làm má tụi con buồn. Cái nhà này là do má với ba gầy dựng cả đời. Chúng tao quyết định để lại cho thằng Nam…”
– “Cái gì?” – cả ba con đồng loạt đứng bật dậy.
– “Tụi con là con ruột, sao lại để nó hưởng hết?”
– “Nó chỉ là người ngoài!”
Ông Bảy nhìn từng đứa con, chậm rãi:
– “Đúng. Nó không do má mày sinh ra. Nhưng từ mười mấy năm nay, lúc ba bệnh, ai đưa đi khám? Má tụi bây ngã, ai bồng vô trạm xá? Tụi bây bận, tụi bây xa, ba má hiểu… nhưng đừng phủ nhận tấm lòng thằng nhỏ.”
Bà Bảy ôm mặt khóc. Cả nhà chìm trong lặng im.
Sau hôm đó, Nam xin nghỉ việc một thời gian dài để về quê chăm sóc ông bà. Anh đưa họ đi khám, lo từng viên thuốc, từng bữa cháo. Dù ông bà không để lại tài sản gì cho anh, Nam không hề than vãn hay buồn lòng. Anh vẫn sửa lại mái nhà, lắp bình nước nóng, sơn lại tường, tất cả bằng tiền tiết kiệm của mình.
Vài năm sau, ông Bảy mất. Tang lễ đơn sơ, nhưng đầy đủ. Ba người con ruột chỉ về trong ngày đưa tang, sau đó lại vội vã trở lại thành phố. Bà Bảy ở lại với Nam – người con không máu mủ nhưng thương bà nhất đời.
Nhiều năm trôi qua, người trong làng vẫn thường kể cho nhau nghe về Nam như một tấm gương sáng:
– “Không phải sinh ra mới gọi là con.”
– “Hiếu thảo là ở tấm lòng, chứ không nằm ở sổ hộ khẩu.”
Nam – một cậu bé từng lang thang đầu đường – giờ là người giữ lửa cho mái ấm cuối đời của ông bà Bảy. Một con người không máu mủ, nhưng đã sống trọn vẹn hai chữ "nghĩa tình."
